Card image cap
Anne baba hakki


Ana babanın çocuklar üzerindeki haklarını şöyle sıralayabiliriz:

1. İTAAT (SAYGI): Çocukların ana-babalarına karşı en önemli görevleri onlara itaat etmek, iyilik etmek, yapılması haram olmayan isteklerini yerine getirmektir. Cenab-ı Allah şöyle buyuruyor: “Biz insana, ana-babasına iyilik yapmasını tavsiye ettik. Bununla beraber, hakkında bilgi sahibi olmadığın (ilah tanımadığın) bir şeyi bana ortak koşman için sana emrederlerse, artık onlara bu hususta itaat etme.” (Ankebut, 29/8)

Ana-babaların istek ve arzularını yerine getirmek, onlara karşı çıkmamak Allah’ın emridir. Ancak ana-baba çocuğundan Allah’a karşı gelmesini, O’nu inkâr etmesini, farz kıldığı bir şeyi yapmamasını, haram kıldığı şeyleri yapmasını emrederse onların bu istekleri yerine getirilmez. Çünkü Allah’a isyan olan hususta, ana-baba da olsa, insanlara itaat edilmez.


2. ANA-BABAYA İYİ DAVRANMAK: 


Bir adam Peygamberimize gelerek “Ey Allah’ın Rasulü, insanlar arasında iyi davranmama en çok layık olan kimdir?” dedi. Peygamberimiz “Annendir.” buyurdu. Adam “Sonra kim?” dedi. Peygamberimiz “Annendir.” buyurdu. Adam “Sonra kimdir?” dedi. Peygamberimiz yine “Annendir.” buyurdu. Adam “Sonra kimdir?” diye sordu. Peygamberimiz “Sonra babandır.” buyurdu. (Buhari, Edeb, 2; Müslim, Birr, 1)


Anne ve babaya iyilik etmek, hizmet etmek ve gönüllerini almak -Allah’a ibadetten sonra- başka hiçbir davranışla elde edilemeyecek bir sevaptır. Abdullah b. Mesud anlatıyor. Peygamberimize Allah’ın en sevdiği amel hangisidir diye sordum. Peygamberimiz, vaktinde kılınan namaz buyurdu. Sonra hangisi dedim. Peygamberimiz, anne ve babaya iyilik etmek buyurdu. Sonra hangisi dedim. Peygamberimiz, Allah yolunda savaştır buyurdu. (Buhari, Edeb, 1; Müslim, İman, 36)


3. MADDÎ İHTİYAÇLARINI GİDERMEK: 


Yaşlanıp kendi ihtiyaçlarını temin edemez hale gelince ana-babaların bütün ihtiyaçlarını temin etmek çocukların görevidir. Bu görev sadece ahlakî olmayıp, hukuken de vardır. Bu görevini yerine getirmeyen kimse buna zorlanır. Allah bu görevi evlatlara yüklemektedir: “Ey Peygamber! Sana ne sarf edeceklerini soruyorlar. De ki, sarf edeceğiniz mal ana-baba, akrabalar, yetimler, düşkünler ve yolcular içindir. Yaptığınız her iyiliği Allah bilir.” (Bakara, 2/215).

 

4. SAYGISIZLIK ETMEMEK: 


İslam ümmetinin prensibi büyüklere saygı, küçüklere sevgidir. Saygıya en layık olanlar, saygıda kusur etmeyi dahi aklımızdan geçirmememiz gerekenler de ana-babalarımızdır. Bir gün Peygamberimiz aleyhisselam ashabına “Size, büyük günahların en büyüğünü bildireyim mi?” diye sordu. Üç defasında da “Evet, bildir Ey Allah’ın Rasulü” diyen ashab-ı kirama bunların sırasıyla “Allah’a ortak koşmak, ana-babaya karşı gelmek, haksız yere adam öldürmek ve yalan söylemek” olduğunu belirtti. (Buhari, Edeb, 6)


5. RIZALARINI ALMAK:


Peygamberimiz “Allah’ın rızası, ana-babanın rızasında; Allah’ın gazabı da ana-babanın kızmasındadır.” (Tirmizi, Birr, 3) buyurmuştur. İyilik yapmada babadan önce gelen annenin durumu da tabi ki böyledir. Peygamberimiz aleyhisselam çok öfkeli bir şekilde üç defa “Burnu yere sürtülsün (yazıklar olsun o kimseye)” dediğinde ashab-ı kiram “Kimdir o, Ey Allah’ın Resulü?” diye sorunca “Ana-babası veya bunlardan birisi yanında ihtiyarladığı halde, cennete giremeyip cehennemi boylayan kimse.” dedi. (Müslim, Birr, 9)



6. KÖTÜ SÖZ SÖYLEMEMEK: 


Kötü davranışların ebeveyne doğrudan yapılması haram olduğu gibi onlara kötü söz söylenmesine sebep olmak da haramdır. Cenab-ı Allah’ın “Onlara öf dahi demeyin!” yasağı yanında Peygamberimizin şu hadis-i şerifi de çok dikkat çekicidir: “Bir kimsenin ana-babasına sövmesi büyük günahlardandır.” Ashab-ı Kiram “Bir kimse ebeveynine nasıl söver?” deyince, Efendimiz aleyhisselam “Biri başkasına kötü bir söz söyler, o da tutar bunun ebeveynine söver.” diye cevap verdi. (Buhari, Edeb, 4)


7. ÖLDÜKLERİNDE HAYIRLA ANMAK, 

DUA ETMEK: 


Ana-babanın ölmesiyle onlara karşı olan sorumluluklarımız bitmez. Onların temiz hatıralarını devam ettirmek gerekir. İnsanları insan yapan da bir bakıma, nesilden nesle miras olarak intikal eden bu güzel duygu ve hatıralardır. Allah Teâlâ’nın Kur’an-ı Kerim’de bize öğrettiği dualardandır; “Ey Rabbimiz! İnsanların hesaba çekileceği kıyamet gününde beni, annemi, babamı ve bütün mü’minleri bağışla.” (İbrahim, 14/41)


Ölümlerinden sonra yapılacak duanın ebeveyne faydasını Peygamberimiz aleyhisselam şöyle dile getirir; “İnsan ölünce amel defteri kapanır. Ancak şu üç şeyle sevabı devam eder: Sadaka-ı cariye, insanların faydalanacağı bir ilim ve arkasından hayır dua eden bir evlat.” (Müslim, Vasıyyet, 14, (1631)